Pashupatinath tempel

Onze tweede dag in Kathmandu en alweer een vol goede voornemens die niet zullen uitkomen. We laten ons eenvoudigweg opzuigen door de cultuur en dat intens genieten kost nu eenmaal tijd, veel tijd. Of zitten we gewoon nog teveel in het Nederlandse planmatige regime om zoveel mogelijk in de dag te proppen om vervolgens te kunnen afvinken, de haastcultuur, nou die kennen ze hier zeker niet. En ondanks dat het een van de armste landen van de wereld is, denk ik ook hier dat ze veel gelukkiger zijn dan bij ons.

Ons plan was om Durban Square te doen en in de middag naar de heilige Pashupatinath-tempel te gaan. We beginnen echter met een zoektocht naar een leuke broek die Agnes heeft gezien. Ik weet nog welke winkel, maar zoals bij veel vrouwen hebben we er meerdere bezocht en heb ik een andere leuke broek en dus winkel in mijn hoofd dan haar. Degene die zij bedoeld was natuurlijk net om de hoek bij het hotel en zijn we al tijden geleden gepasseerd. Vanavond maar winkelen dan.

Dan maar met de taxi op pad. Toch eerst maar naar de Pashupatinath. We willen een riskja nemen maar het land is hier erg bergachtig en we weten dus niet of dit wel gepast is. Gelukkig nemen we een echte taxi, want het is niet alleen ver maar ook heuvelachtig, dat hadden we die man voor die 5 euro niet willen aandoen. En lekker Hollands, de taxi is goedkoper ;-) je kan hier al voor een 2500-3500 rupiah een hele dag een taxi huren die je brengt en wacht waar je maar heen wil.

Het is een bijzondere Hindu-tempel. Een unieke manier waarop de belangrijkste geloven Hindu en boeddhisme hier niet naast elkaar maar ook vooral door elkaar heen bestaan. Respect voor andermans mening en geloof gaat hier hand in hand. Als je dat vergelijkt met de strijd tussen moslim en christenen in Europa toch een groot verschil.

Afin, terug maar Nepal. Dit is een van de heiligste tempels omdat de rivier waar deze aan grenst in de Ganges eindigt. De tempel zelf is alleen voor hindu toegankelijk. Het is voor de toerist dan ook niet de tempel die het interessant maakt, maar de ghats aan de rivier net buiten de tempel. Hier worden de lichamen gecremeerd en hopen ze dat de persoon naar een volgend leven mag reizen. Ondanks het verdriet is er blijdschap, een kans op een stapje verder in de 14 treden naar het Nirvana. Het geloof is heilig en vol met rituelen, geloof in geesten en vooral in het goed en het kwaad. Je kan dus ook terug reïncarneren naar een lager level. Om zeker te zijn in het niveau van mensheid te blijven of door te stijgen kan je bereiken door in de tempel te overlijden. Dit is dan ook de enigste plek met een bejaardentehuis in Nepal, waar mensen echt wachten om dood te mogen gaan. Sowieso vinden dit soort landen een bejaardenhuis maar een raar fenomeen, wat is er gebeurd met de naastenliefde dat je iemand gaat weg stoppen in een huis i.p.v. deze in huis te nemen.

Het crematieproces kan je van erg dichtbij bijwonen. In Varanasi, India, nog dichterbij maar hier zou je ook op de brandplaats kunnen komen. Alleen in tegenstelling tot Varanasi vormt de overzijde van de tempel de structuur van een soort publieke tribune van waaruit iedereen dit kan aanschouwen. Ik heb het niet geteld maar ik denk dat we een crematie of 12 hebben zien plaats vinden. Het gaat dan ook dwars door elkaar heen en niet zoals bij ons strikt gescheiden en met risico dat de dag vol is.

Het lichaam wordt gewikkeld in witte en oranje doeken op een brancard van bamboe of metaal gedragen naar de oever van de rivier. Dit gebeurd zo snel mogelijk na het overlijden, vaak dezelfde dag, maar is afhankelijk van familie die bijvoorbeeld nog moet overkomen. Als nog niet iedereen aanwezig is wordt je rustig even geparkeerd op de oever in de brandende zon.

Als iedereen ter plaatse is wordt het lichaam op een speciale plek langs de rivier gelegd, hier worden het gezicht en de voeten ontbloot en neemt de familie voor de laatste keer afscheid. Om een goede reis te wensen giet men het heilige water uit de rivier over het gezicht, voeten en lichaam. Hierna wordt het lichaam weer op de oever gelegd en volgen rituelen waarbij met kleurstoffen, rijst, dans, zang en het leggen van oranje afrikaantjes slingers het lichaam en goden worden geëerd.

Aan de linkerkant van de brug zijn een tiental ghats waar vuren branden of hout wordt klaargelegd voor een volgende crematie. Hoe oneerbiedig dit ook lijkt, dit is voor hen de meest heilige plek om dit ritueel te kunnen uitvoeren in de wetenschap dat je as in de Ganges zal uitkomen. Aan de tempelzijde van de brug zijn twee ghats, een voor rijke mensen en een die enkel gebruikt mag worden door de koninklijke familie. Je kan aan de aankleding van de ghat de rijkdom zien, hoe meer geld hoe rijker gedecoreerd met oranje slingers of bamboe-decoratiepalen. Voor ons doen is het nu al een indrukwekkend schouwspel met een schijnbaar onzichtbare regie van crematies die elkaar opvolgen. Hoe moet dit geweest zijn bij de 8000 overledenen ten tijde van de aardbeving?

Het hout wordt vakkundig gestapeld, waarna het lichaam er op wordt gelegd, nadat het enkele malen met de klok mee boven het hout is gedraaid. Dit gaat uiteraard bijzonder onhandig zonder baar en met de stapel hout eronder. Als het lichaam ligt, blijven het gezicht en de voeten nog zichtbaar, een voor ons rare gewaarwording. Het gezicht is door de kleurpoeders die gestrooid zijn tijdens de rituelen bont gekleurd.

De laatste blokken hout worden op het lichaam geplaatst voordat de oudste zoon de vlammen zal ontsteken. Dit doet hij eerst bij de keel omdat de geesten via de mond het lichaam zullen verlaten. Hierna wordt het lichaam bedekt, met in de rivier gedompeld stro, hiermee is het gezicht niet meer zichtbaar en zie je rook ontstijgen. Bijzonder dat alleen de oudste zoon zich hier druk om maakt, de rest van de familie kijkt niet meer om naar het lichaam en zal enkele uren wachten tot het vuur zijn werk heeft gedaan. Tijdens de crematie is voor ons het lichaam niet meer herkenbaar door de berg stro m.u.v. de voeten. De bijzondere geur die vrijkomt is niet van mensen maar van de kruiden die zijn gebruikt. Het vuur wordt onderweg nog wat opgeport, de voeten vakkundig naar binnen geklapt en nog wat laatste hout toegevoegd. Zodra men van mening is dat het lichaam vergaan is, worden nog extra natte strohopen geplaatst voor een laatste rookontwikkeling. De oudste veegt vervolgens alle asresten met een bamboe stok van de ghat de rivier in, inclusief de nog grote smeulende blokken hout. Iets verderop staat iemand in de rivier zijn drie maal daagse bad te nemen en neemt een slok van dit heilige maar zwaar verontreinigde water.

In Nederland zou het nu klaar zijn, maar de oudste zoon trekt nu zijn kleding uit en doet nieuwe witte kleren aan. Vaak scheert hij ook zijn hoofd kaal. Deze witte kleding zal hij gedurende een jaar dragen als teken van rouw. Ook zal hij vele persoonlijke spullen van de overledene moeten verbranden voor de reis naar het Nirvana. Vergeet hij iets dan zal de kwade geest hem hier aan blijven herinneren en kan de geest zijn reis niet vervolgen naar een volgend leven en hem blijven achtervolgen.

Het is moeilijk te bevatten wat je ziet, het is indrukwekkend. Ik weet dat Varanasi nog steeds veel indruk op mij maakt en nu hier ook weer. De voeten die zichtbaar uitsteken op zon brandstapel, de geur die vrijkomt van alle kruiden die zijn gebruikt tijdens de rituelen, de hoeveelheid crematies, de vuren die dag en nacht branden, een onuitwisbare, indringende maar mooie indruk. We zitten al enkele uren te kijken, er zijn ook hier maar weinig toeristen.

Het heeft iets fascinerends en doet je beseffen dat je misschien maar duidelijk kan zijn over hoe je je afscheid georganiseerd zou willen hebben. Zo krachtig als het hier vanuit geloof is voorgeschreven met alle rituelen, zo open en vol keuzes is het natuurlijk bij ons. Hoeveel zondagsrust zou je in Nederland moeten aanhouden om het Nirvana te behalen? Ik heb er een duidelijke mening over, maar die laat ik nu verder maar achterwege.

We hebben voorgenomen nog een kleine wandeling te maken naar de boudha-stupa. Maar deze blijkt nog een stuk verder weg dan onze wil om deze te gaan zien. Als we weer terug komen bij de tempel wordt op de ghat van de rijken een rijk gedecoreerde houtstapel klaargemaakt. Compleet met oranje bamboe palen en een oranje stoffen dakje erboven en de wereld aan oranje afrikaantjes slingers en wierook die per bos i.p.v. per stok wordt aangestoken. We besluiten er te blijven. Dit is pas echt een indrukwekkend ritueel, met veel mensen. Alle rituelen nemen uren in beslag. Ongekend, wat een indrukwekkend schouwspel is dit, waar ook de locals met grote groepen blijven kijken. Op de ghat aan de andere kant is een militair die wordt gecremeerd en een laatste eer wordt bewezen door zn peloton, ook hier veel bekijks en bijzonder indrukwekkend. Zodra het vuur is ontstoken lopen ze weg alsof er niets aan hand is.

Als wij eindelijk ook weglopen maken we nog wat foto’s van de sadhus-mannen die dit tempelcomplex bewonen. Het is voor mij niet helemaal duidelijk. Het lijken mannen die zich dagelijks oranje en meer dan opvallend kleden en schminken om zo met foto’s van toeristen geld te verdienen. Echter volgens de overleveringen zijn zij in het laatste stadium richting het Nirvana en hebben zij alle aardse zaken inclusief familiebanden moeten opgeven om zich voor te bereiden op wat komen gaat. Voor mij blijft het een discutabel ding en weet ik niet precies wat ik er nu van moet vinden.

En zo is de dag alweer voorbij, en zijn we weer niet toegekomen aan Durban Square. Een dag vol indrukken die we afsluiten met uiteraard het beloofde winkelen waarbij ik Agnes natuurlijk zo naar de juiste winkel leidt waar die leuke kleding hing. Omdat het regent moeten we binnen zitten en komen we uit bij Or2k, een Israëlisch-vegan-restaurant. Liggend op kussen aan lage tafels, eten met de handen, brood dippend in de heerlijke sauzen en een zalige crème brullee, je zou er bijna vegan van worden.